Jerzmanowski był postacią wprost legendarną, jednym z najwybitniejszych oficerów polskich epoki napoleońskiej.



Jan Paweł Jerzmanowski urodził się 25 czerwca 1779 r. wielkopolskim Mniewie niedaleko Koła. Pochodził z ubogiej szlachty. Był synem Franciszka Jerzmanowskiego z Jerzmanowa herbu Dołęga i Franciszki Dobrskiej.

Służbę rozpoczął w utworzonej w 1799 roku Legii Naddunajskiej. W roku 1811 w randze kapitana otrzymał nominację na szefa 3. szwadronu szwoleżerów w utworzonym dekretem z 6 kwietnia 1807 przez Napoleona 1. Pułku Szwoleżerów Gwardii Cesarskiej, przemianowanym w 1809 na 1. Pułk Szwoleżerów Lansjerów Gwardii Cesarskiej. Odbył kampanie w latach 1812-1815. Był wielokrotnie odznaczany: 10 marca 1809 Legią Honorową za wojnę hiszpańską , w 1810 krzyżem złotym Virtuti Militari, za walki pod Dreznem i Lipskiem krzyżem oficerskim Legii Honorowej, z kampanii w roku 1813 wyszedł z tytułem barona cesarstwa i zaledwie w stopniu majora gwardii. Należał do grona nielicznych, którzy pozostali przy Napoleonie po jego abdykacji 11 kwietnia 1814 roku. On to formował Szwadron Elby, który obok batalionu grenadierów Starej Gwardii i baterii artylerii Starej Gwardii towarzyszył cesarzowi na wygnaniu. Wtajemniczony w plany ucieczki Napoleona z wyspy, przygotowywał jego powrót, który miał miejsce 1 marca 1815 roku. Odznaczony krzyżem komandorskim Legii Honorowej, podczas „100 dni” Napoleona ranny pod Waterloo, w armii cesarza dosłużył się stopnia pułkownika. Po upadku Napoleona, uchodząc przed represjami Ludwika XVIII, powrócił do Warszawy. Od roku 1816 służył krótko, bez przydziału, w armii Królestwa Polskiego. Wskutek amnestii z 1819 roku wrócił do Francji, do majątku żony Marii Coetquen, hrabiny Desormaux. W czasie powstania listopadowego powrócił do służby i działał w paryskim Komitecie Polskim. Nadano mu wówczas tytuł "Honorowego Grenadiera Gwardii Narodowej Polskiej" i mianowano komendantem zakładów polskich we Francji. W wieku 52 lat, 1 sierpnia 1831 uzyskał nominację na generała brygady. Zorganizował zbiórkę broni i amunicji dla powstańców i 14. lipca 1831 roku wyruszył z Londynu ze spóźnioną dostawą do kraju. Na Żmudź, która była celem transportu, dotarł już po wycofaniu się generałów Antoniego Giełguda i Dezyderego Chłapowskiego.

Ostatnie lata życia generał Paweł Jerzmanowski spędził we francuskiej stolicy. Zmarł w wieku osiemdziesięciu trzech lat, 15 kwietnia 1862 roku, pochowany został na cmentarzu Montmartre.



[Wikipedia, Muzeum Narodowe w Krakowie]